دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
درباره فشار خون بالا و پایین بیشتر بدانید!
به اندازه‌گیری میزان فشار در شریان‌های شما بین دو ضربان قلب زمانی که خواب هستید یا مشغول فعالیت می‌باشد فشار خون می‌گویند. در این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوع که فشار خون چیست، چه اهمیتی دارد، عوامل خطر و عوارض بالا یا پایین بودن آن چه هستند و در نهایت، به راه‌های پیشگیری و درمان آن بپردازیم.
فشار خون چیست؟
فشار خون نیرویی است که توسط آن خون به گردش درمی‌آید تا مواد مغذی و اکسیژن از طریق سیستم گردش خون در بدن حرکت کنند. در صورت نبود فشار خون به بافت‌ها و اندام‌های شما مواد مغذی نخواهد رسید که اهمیت بسیار بالای وجود آن را نشان می‌دهد. طبق انجمن قلب آمریکا، فشار خون طبیعی در بزرگسالان، کمتر از ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه است.
با انقباضات ماهیچه قلب فشار خون تولید می‌شود که میزان آن بعد از اندازه‌گیری با دو عدد خوانده می‌شود:
– فشار خون سیستولی (عدد بزرگ‌تر): اندازه گیری فشار خون در شریان‌ها هنگام ضربان قلب
– فشار خون دیاستولی (عدد کوچک‌تر): اندازه گیری فشار خون در شریان‌های شما بین دو ضربان متوالی زمانی که قلب در حال استراحت است.
وظایف فشار خون
فشار خون، نقشی حیاتی در عملکرد بدن ایفا می‌کند و وظایف مهمی را بر عهده دارد. برخی از مهم‌ترین وظایف فشار خون عبارتند از:
۱. انتقال اکسیژن و مواد مغذی:
فشار خون، نیروی لازم برای پمپاژ خون توسط قلب به تمام نقاط بدن را فراهم می‌کند. خون حامل اکسیژن و مواد مغذی ضروری برای سلول‌های بدن است. فشار خون مناسب، تضمین می‌کند که این مواد حیاتی به تمام اندام‌ها و بافت‌های بدن به درستی برسند.
۲. دفع مواد زائد:
خون، مواد زائد را از سلول‌ها جمع‌آوری می‌کند و به کلیه‌ها و سایر اندام‌های دفع‌کننده منتقل می‌کند. فشار خون مناسب، به دفع کارآمد این مواد زائد از بدن کمک می‌کند.
۳. تنظیم دمای بدن:
خون، گرمای تولید شده توسط سلول‌ها را جذب می‌کند و به پوست منتقل می‌کند. در پوست، گرمای اضافی از طریق تعریق و اتساع عروق خونی دفع می‌شود.
۴. حفظ تعادل هورمونی:
هورمون‌ها، پیام‌رسان‌های شیمیایی هستند که وظایف مختلفی را در بدن بر عهده دارند. خون، هورمون‌ها را از غدد درون‌ریز به سایر نقاط بدن منتقل می‌کند.
۵. محافظت از اندام‌ها:
فشار خون، به محافظت از اندام‌های حیاتی بدن مانند مغز، قلب و کلیه‌ها نیز کمک می‌کند. رگ‌های خونی در اطراف این اندام‌ها، دارای شبکه‌ای از مویرگ‌ها هستند که وظیفه‌شان تبادل مواد بین خون و بافت‌ها است. فشار خون مناسب، تضمین می‌کند که خون به طور کافی در مویرگ‌ها جریان داشته باشد و اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز اندام‌ها به آنها برسد.
فشار خون بالا
نیروی فشار خون به طور طبیعی با هر ضربان قلب بالا و پایین می‌رود. اگر این نیرو به طور مداوم بالا باشد ممکن است باعث ایجاد صدماتی به دیواره رگ‌ها و مشکلات قلبی شود، که به آن فشار خون بالا یا هایپرتانسیون گفته می‌شود. فشار خون، قاتلی خاموش است که به تدریج سلامت را مورد تهدید قرار می‌دهد. این بیماری خطرناک، به دلیل عدم وجود علائم قابل توجه، به ندرت خود را نشان می‌دهد و به همین دلیل به آن قاتل خاموش می‌گویند. اگر متوجه شدید که به این بیماری مبتلا هستید باید به پزشک مراجعه و اقدامات لازم را انجام دهید تا فشار خون شما کنترل گردد زیرا خطراتی همچون سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
اگر محدوده فشار سیستولیک به طور مداوم بین ۱۲۰-۱۲۹ و دیاستولیک کمتر از ۸۰ میلی‌متر جیوه باشد نشان دهنده افزایش فشار خون است. اگر خون بیشتری از قلب پمپاژ شود و از عروق باریک عبور نماید فشار خون بیشتر خواهد شد. علائم آن عبارتند از:
- حالت تهوع
- تنگی نفس
- سرگیجه
- احساس نبض در گردن یا سر
- تاری دید
- سردرد
فشار خون مرحله یک
Hypertension Stage 1 هنگامی رخ می‌دهد که فشار خون به‌طور مداوم بین ۱۳۰-۱۳۹سیستولیک یا ۸۰-۸۹ میلی‌متر جیوه دیاستولیک تغییر نماید. در این مرحله توصیه پزشکان رعایت رژیم مخصوص و انجام ورزش منظم است. همچنین با توجه به شرایط شما داروهای مخصوصی تجویز می‌کنند تا مانع از احتمال ابتلا به انواع بیماری‌های قلبی عروقی آترواسکلروتیک مانند حمله قلبی شوند.
علت این فشار خون در بعضی افراد بخاطر افزایش سن است. از دیگر عوامل آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییرات هورمونی
- استرس
- سبک زندگی ناسالم
- اف
- زایش نمک یا سایر الکترولیت‌ها در خون
- کاهش فعالیت به دلیل افزایش سن
فشار خون مرحله دو
اگر فشار خون شما به طور مداوم در محدوده ۹۰/۱۴۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر قرار داشته باشد در مرحله دوم این بیماری هستید. که علاوه بر رژیم غذایی سالم و ورزش منظم باید از داروهای مرتبط با تنظیم فشار خون زیر نظر پزشک متخصص استفاده کنید.
فشار خون ثانویه معمولا به دلیل یک بیماری زمینه‌ای بروز پیدا می‌کند و در بیشتر اوقات غیر منتظره ایجاد می‌شود. برخی از عوامل ابتلا به این بیماری عبارتند از:
- آپنه خواب (قطع شدن تنفس)
- تیروئید
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
- بارداری
- بیماری‌های کلیه
- سندرم کوشینگ
- تومورهای غده فوق کلیوی
- برخی از تومورهای غدد درون‌ریز
- نقص‌های مادرزادی در رگ‌های خونی
- استعمال مواد مخدر مانند آمفتامین‌ها و کوکائین و
- مصرف داروهای سرماخوردگی، مسکن‌ها، قرص‌های ضدبارداری، ضداحتقان‌ها و …
فشار خون بحرانی
اگر فشار خون شما ناگهان از ۱۲۰/۱۸۰ میلی‌متر جیوه بالاتر رفت ۵ دقیقه صبر کنید تا آرامش پیدا کنید و دوباره فشار خود را بسنجید. اگر هنوز بالا بود سریعا با پزشک تماس بگیرید. این شرایط نشان دهنده فشار بحرانی است که احتمال مشکلات جدی قلبی را در پی دارد.
عوامل بالا رفتن فشار خون
عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به فشار خون را افزایش دهند. برخی از این عوامل عبارتند از:
سن: با افزایش سن، خطر ابتلا به فشار خون نیز افزایش می‌یابد.
سابقه خانوادگی: اگر سابقه فشار خون در خانواده شما وجود دارد، شما نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستید.
چاقی: اضافه وزن و چاقی، خطر ابتلا به فشار خون را به طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
عدم فعالیت بدنی: کمبود فعالیت بدنی، یکی از عوامل مهم در بروز فشار خون است.
رژیم غذایی ناسالم: مصرف زیاد نمک، چربی اشباع شده و الکل، می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون را افزایش دهد.
بیماری‌های زمینه‌ای:بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های کلیوی و آپنه خواب، می‌توانند خطر ابتلا به فشار خون را افزایش دهند.
مصرف دخانیات: سیگار کشیدن، به طور مستقیم به رگ‌ها آسیب می‌رساند و خطر ابتلا به فشار خون را افزایش می‌دهد.
استرس: استرس‌های مزمن، می‌توانند به طور موقت یا دائمی، فشار خون را بالا ببرند.
از کجا بفهمیم که فشار خون بالا داریم؟
تنها راه اطلاع از فشار خون مراجعه به پزشک و اندازه‌گیری آن توسط فشار سنج است.
عوارض فشار خون
برخی از این عوارض عبارتند از:
بیماری‌های قلبی:
حمله قلبی: رگ‌های خونی را سفت و تنگ می‌کند و جریان خون به عضله قلب را مختل می‌کند. این امر می‌تواند منجر به کمبود اکسیژن و مواد مغذی در عضله قلب و در نهایت، ایجاد حمله قلبی شود.
نارسایی قلبی: فشار خون، عضله قلب را مجبور می‌کند تا سخت‌تر کار کند. با گذشت زمان، عضله قلب ضعیف می‌شود و نارسایی قلبی رخ می‌دهد. نارسایی قلبی، ناتوانی قلب در پمپاژ خون به طور کارآمد به بقیه بدن است.
سکته مغزی
ایسکمی مغزی: فشار خون می‌تواند به انسداد یا پارگی رگ‌های خونی در مغز منجر شود. انسداد رگ‌های خونی، جریان خون را به بخشی از مغز قطع می‌کند و ایسکمی مغزی یا سکته مغزی ایسکمیک رخ می‌دهد.
خونریزی مغزی: می‌تواند باعث ضعیف شدن و پارگی رگ‌های خونی در مغز شود. پارگی رگ‌های خونی، باعث خونریزی در مغز و سکته مغزی هموراژیک می‌شود.
بیماری‌های کلیوی
نارسایی کلیه: فشار خون، به مرور زمان به رگ‌های خونی کلیه‌ها آسیب می‌رساند و عملکرد کلیه‌ها را مختل می‌کند. این امر می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود. نارسایی کلیه، ناتوانی کلیه‌ها در فیلتر کردن مواد زائد و مایعات اضافی از خون است.
آسیب‌های چشمی
رتینوپاتی دیابتی: فشار خون، می‌تواند به رگ‌های خونی ظریف در شبکیه چشم آسیب برساند. شبکیه، بافت حساس پشت چشم است که نور را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند که توسط مغز تفسیر می‌شوند. آسیب به رگ‌های خونی شبکیه، می‌تواند منجر به رتینوپاتی دیابتی شود. رتینوپاتی دیابتی، یک بیماری چشمی است که می‌تواند منجر به تاری دید، کوری و حتی از دست دادن بینایی شود.
آب مروارید: فشار خون، می‌تواند خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش دهد. آب مروارید، سبب کدر شدن عدسی چشم می‌شود. عدسی، بافت شفافی در چشم است که نور را بر روی شبکیه متمرکز می‌کند. کدر شدن عدسی، می‌تواند منجر به تاری دید و در نهایت، از دست دادن بینایی شود.
چگونه فشار خون بالا را پایین بیاوریم؟
شما می‌توانید با تغییر سبک زندگی و ورزش‌های منظم به درمان فشار خون کمک کنید. همچنین رعایت نکات زیر توصیه می‌شود.
- کاهش مصرف کافئین
- مدیتیشن
- کاهش وزن
- قطع مصرف الکل
- کنترل فشار پس از ۳۵ سالگی
- ترک سیگار
- رژیم غذایی کم نمک و کم چرب
- مصرف غذاهای غنی از کلسیم، پتاسیم، منیزیم مانند شیر و موز
- دوری از استرس
فشار خون پایین
فشار خون پایین یا هیپوتانسیون، حالتی است که در آن فشار خون به طور مداوم پایین‌تر از حد طبیعی است که ممکن است به دلیل کم آبی بدن یا اختلالات پزشکی ایجاد شود. اگر فشار کمتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه (سیستولیک) و ۶۰ میلی‌متر جیوه (دیاستولیک) باشد پایین در نظر گرفته می‌شود. فشار خون پایین، می‌تواند باعث علائمی مانند سرگیجه، عدم تمرکز، غش، ضعف، خستگی، تاری دید و سردی پوست شود که حتی جان برخی از افراد را به مخاطره بیندازد. شما باید علت پایین آمدن فشار خود را بدانید تا بتوانید آن را درمان کنید. اگر فشار خون پایین درمان نشود امکان سکته قلبی، مغزی و یا حتی مرگ وجود دارد.
علت فشار خون پایین
- شرایط فیزیکی
- داروهای مصرفی
- سطح استرس
- وضعیت بدن
- ریتم تنفس
- زمان بیداری در طول روز
